Đầu tư công là gì? 10 điều bạn phải biết về đầu tư công

Đầu tư công có vai trò quan trọng đối với sự tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững ở các quốc gia trên thế giới. Đầu tư công hiệu quả giúp cải thiện kết cấu hạ tầng và từ đó thu hút đầu tư từ các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Ngày nay, do tốc độ phát triển của nền kinh tế ngày càng lớn mạnh, hoạt động đầu tư cũng trở nên mạnh mẽ và vô cùng đa dạng, đầu tư công vẫn giữ trọng trách lớn cho sự phát triển của quốc gia. Vậy, đầu tư công là gì? Trong hoạt động đầu tư công diễn ra như thế nào?

Đầu tư công là gì? 

Đầu tư công được hiểu là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các dự án, chương trình và đối tượng đầu tư công khác theo quy định của Luật đầu tư công của mỗi quốc gia. 

Đầu tư công sử dụng nguồn vốn chủ yếu từ Nhà nước để vận hành và xây dựng dự án kết cấu cơ sở hạ tầng kinh tế – xã hội. Cùng với những dự án, chương trình nhằm phục vụ cho sự phát triển chung của đất nước.

Đặc điểm của đầu tư công là gì?

Đầu tư công là hoạt động đầu tư và được thực hiện bởi Nhà nước. Nhà nước quyết định phê duyệt từ các chủ trương, kế hoạch đến việc ra quyết định tổ chức, đầu tư và bao gồm cả quản lý đầu tư. Việc thực hiện dự án đầu tư được thực hiện thông qua cơ chế đấu thầu dự án.

Các dự án đầu tư có thể là các  doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước hoặc bao gồm những doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Vốn để đầu tư cho các hoạt động đầu tư công là sử dụng nguồn vốn từ Nhà nước. Bao gồm các khoản: Ngân sách nhà nước, khoản tín dụng đầu tư của Nhà nước, nguồn gốc vốn từ ngân sách, khoản vay nợ của Chính phủ,… Hoạt động đầu tư công bị chi phối bởi chính sách nguồn vốn là yếu tố chính. 

Đầu tư công trung hạn là gì?

Đầu tư công trung hạn có thể được hiểu là bao hàm các hoạt động đầu tư của Nhà nước có thời hạn trong khoảng 5 năm. Ví dụ như: Kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm quốc gia, Kế hoạch tài chính ngân sách nhà nước 3 năm quốc gia,…Đều được xét vào đầu tư trung hạn. 

Kế hoạch đầu tư công trung hạn được đặt ra với mục đích là đạt được các mục tiêu, hoàn thành kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và việc cân đối vốn đầu tư công hằng năm.

Vốn đầu tư công là gì? 

Vốn đầu tư công là nguồn vốn mà Nhà nước bỏ ra để đầu tư vào các hoạt động, dự án cần thiết nhằm mục đích phục vụ cho đời sống chung của người dân, góp phần phát triển cộng đồng ngày một tốt hơn. 

Vốn đầu tư công quy định theo quy định Pháp luật gồm: Vốn ngân sách nhà nước, vốn trái phiếu chính quyền địa phương, vốn trái phiếu Chính phủ, vốn công trái quốc gia, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, vốn từ nguồn thu để lại cho đầu tư nhưng chưa đưa vào cân đối ngân sách nhà nước, các khoản vốn vay khác của ngân sách địa phương để đầu tư, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước. 

Dự án đầu tư công là gì? 

Dự án đầu tư công được quy định phải là dự án có sử dụng vốn đầu tư công không bao gồm vốn nhà nước ngoài ngân sách nhà nước. 

Dự án đầu tư công được phân thành các loại sau:

• Dự án có cấu phần xây dựng: Được hiểu là dự án đầu tư xây dựng mới, nâng cấp, cải tạo, mở rộng dự án đã được đầu tư xây dựng. Bao gồm cả phần mua trang thiết bị, mua tài sản cho dự án. 

• Dự án không có cấu phần xây dựng: Được hiểu là dự án mua tài sản, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, sửa chữa, hoặc mua hoặc nâng cấp trang thiết bị, máy móc và các dự án khác.  

Lĩnh vực đầu tư công là gì?

Do đầu tư công là hoạt động của Nhà nước. Do đó, các lĩnh vực được chọn để đầu tư công cũng được quy định và lựa chọn rất chặt chẽ. Theo Luật đầu tư công năm 2019, lĩnh vực đầu tư công bao gồm các khoản mục sau: 

• Các dự án theo phương thức đối tác công tư được quy định cụ thể.

• Dự án, chương trình xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội.

• Các công tác thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy hoạch theo quy định của pháp luật về quy hoạch.

• Các hoạt động mà gắn với cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và các đơn vị sự nghiệp công lập. 

• Các hoạt động đầu tư các dịch vụ, sản phẩm sản phẩm công ích, tạo ra phúc lợi xã hội.

• Cấp bù lãi suất tín dụng ưu đãi, cấp vốn điều lệ, phí quản lý cho các quỹ tài chính, các ngân hàng hành chính,...

Các loại đầu tư công hiện nay

Dựa theo các tiêu chí khác nhau mà ta có các loại đầu tư công là:

Dựa theo tiêu chí về tính chất của dự án

• Đầu tư công theo dự án không có xây dựng công trình

• Đầu tư công theo dự án có xây dựng công trình.

Dựa vào tiêu chí về nguồn vốn

Đầu tư công bao gồm các hoạt động đầu tư, hỗ trợ đầu tư có sử dụng vốn Nhà nước. Nó phục vụ đầu tư vào các dự án, công trình xây dựng nhằm phát triển kinh tế xã hội. Vốn nhà nước trong đầu tư công bao gồm nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước được chi ra theo quy định của Luật ngân sách nhà nước, công trái quốc gia, vốn huy động được từ trái phiếu Chính phủ/Chính quyền địa phương, vốn tín dụng được Nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước và gồm cả vốn đầu tư doanh nghiệp Nhà nước. 

Theo tiêu chí về nguồn vốn thì đầu tư công được chia thành thành 05 loại là:

• Đầu tư công sử dụng nguồn vốn hỗn hợp

• Đầu tư công sử dụng vốn trực thuộc của ngân sách nhà nước (bao gồm vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước)

• Đầu tư công sử dụng nguồn vốn vay có được sự bảo lãnh của Nhà nước và chính quyền địa phương cấp phép. 

• Đầu tư công sử dụng nguồn vốn ODA - Nguồn vốn hỗ trợ Phát triển Chính thức

• Đầu tư công sử dụng vốn từ ngân sách Nhà nước.  

Dựa theo tiêu chí mục tiêu và phạm vi đầu tư

• Được hiểu là loại hình đầu tư không vì lợi nhuận: Đầu tư công loại này sẽ không có khả năng hoàn vốn. Nó nhằm mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, hình thành cơ sở hạ tầng để làm cơ sở hỗ trợ, phát triển và thu hút được những nguồn vốn khác.

• Đầu tư vì mục tiêu lợi nhuận: Đầu tư vào các dự án, chương trình với mục tiêu kinh doanh, đầu tư qua các tổ chức kinh tế do Nhà nước lập ra nhằm tìm kiếm lợi nhuận góp phần vào ngân sách nhà nước. 

Các nhân tố ảnh hưởng tới đầu đầu tư công

Đầu tư công cũng chịu sự ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố tác động như: 

Bối cảnh thực tế:

Ngoài các yếu tố như công nghệ, chính trị, điều kiện tự nhiên, trình độ dân trí, lịch sử,… thì đầu tư công sẽ còn chịu sự ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài như thiên tai, ảnh hưởng từ nền kinh tế chung trên thế giới. Vì thế, Nhà nước sẽ cần phải có sự tính toán, dự đoán và có sự chuẩn bị cho các rủi ro xảy ra nhằm giảm thiểu các thiệt hại có thể có trong quá trình thực hiện.

Kinh phí:

Kinh phí là điều không thể thiếu khi thực hiện dự án. Trước khi tiến hành các hoạt động đầu tư công, cần phải đảm nguồn kinh phí bảo đáp ứng đủ cho toàn bộ dự án. Và phải được giám sát một cách chặt chẽ, minh bạch nhằm đảm bảo cân bằng ngân sách Nhà nước và tránh các rủi ro xảy ra.

Năng lực quản lý của cơ quan nhà nước:

Để thực hiện các hoạt động đầu tư công đạt được hiệu quả, thì phải dựa vào yếu tố về năng lực quản lý của cơ quan nhà nước mang tính quyết định. Cơ quan quản lý đầu tư công phải phối hợp chặt chẽ, đảm bảo được nguồn chi phối về nhân lực số lượng và chất lượng tốt.

Pháp lý:

Hệ thống luật pháp cần phải được hoàn thiện, tạo ra một nền pháp lý đầy đủ, rõ ràng và chặt chẽ nhằm tạo điều kiện cho quá trình thực hiện đầu tư công.

Nguyên tắc quản lý đầu tư công

Theo nguyên tắc quản lý công được quy định tại Luật đầu tư công năm 2019 là:

• Thực hiện việc tuân thủ quy định của Pháp luật về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công của Nhà nước. 

• Đầu tư công phải phù hợp với chiến lược phát triển chung của kinh tế - xã hội và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm của quốc gia và quy hoạch có liên quan theo quy định của pháp luật.

• Đối với các cơ quan quản lý có trách nhiệm phải thực hiện đúng nghĩa vụ và sử dụng đúng quyền hạn của mình liên quan đến quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.

• Bảo đảm tính minh bạch, công khai trong việc sử dụng nguồn vốn đầu tư công.

• Quản lý vốn đầu tư công theo đúng quy định với từng nguồn vốn. Đảm bảo đầu tư tập trung, đồng bộ, đi kèm với chất lượng tốt, sử dụng nguồn vốn một cách tiết kiệm và có hiệu quả.

Vai trò của đầu tư công đối với việc phát triển của Việt Nam

Kinh tế Việt Nam đang theo định hướng xã hội chủ nghĩa, chính vì thế mà việc đầu tư công nắm giữ có vai trò rất quan trọng đối với việc phát triển của nền kinh tế, xã hội. Cụ thể như sau:

• Việc đầu tư vào xây dựng cơ sở vật chất, công trình hạ tầng, kỹ thuật chung cho toàn xã hội giúp tăng trưởng kinh tế chung của quốc gia. Đồng thời cũng tạo điều kiện thiết yếu cho các chủ thể trong nền kinh tế phát triển.

• Góp phần giảm thiểu khoảng cách về giàu nghèo, những bất bình đẳng trong xã hội thông qua các chương trình và các dự án kinh tế hỗ trợ cho những vùng sâu, vùng xa. Góp phần cải thiện và nâng cao đời sống của người dân.

• Đảm bảo, ổn định và tăng cường an ninh quốc phòng đất nước. Đây là cơ sở quan trọng của một quốc gia nhằm bảo vệ tổ quốc, giữ vững độc lập, chủ quyền dân tộc.

Trên đây là những nội dung giúp bạn hiểu hơn về đầu tư công. Hy vọng bài viết đã đem lại cho bạn kiến thức bổ ích. Theo dõi blog F88 để đón nhận những bài viết hay dành cho bạn nhé.