Kỹ năng đọc báo cáo tài chính không chỉ là cần thiết cho riêng lĩnh vực đầu tư chứng khoán mà trong nhiều lĩnh vực khác. Tuy vậy, việc hiểu về báo cáo tài chính và cách đọc báo cáo tài chính ra sao thì không phải ai cũng nắm được. Trong bài viết ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm hiểu về báo cáo tài chính là gì, cũng như cách mà nó ứng dụng trong thực thế nhé. 

Báo cáo tài chính là gì?

Báo cáo tài chính là loại báo cáo được tổng hợp đầy đủ về tình hình vốn chủ sở hữu, tài sản và nợ phải trả, cũng như kết quả kinh doanh trong kỳ kế toán của một công ty. Dựa vào báo cáo tài chính, có thể cho chúng ta biết được thực trạng tài chính và khả năng sinh lời trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Từ đó, về phía nhà đầu tư sẽ có thêm cho mình quyết định đầu tư hay không, về phía doanh nghiệp nó sẽ giúp doanh nghiệp định hướng phát triển hơn và có chiến lược tốt hơn để tăng trưởng về doanh số trong tương lai.

Vậy nên mới nói, báo cáo tài chính không chỉ quan trọng với doanh nghiệp mà còn với các cá nhân nhà đầu tư, các đối tác và cơ quan nhà nước.

Có 2 loại báo cáo tài chính là: Báo cáo tài chính hợp nhất (báo cáo tài chính hợp nhất) và Báo cáo tài chính tổng hợp (báo cáo tài chính tổng hợp).

Báo cáo tài chính gồm những gì?

Một báo cáo tài chính hoàn chỉnh sẽ bao gồm các phần sau:

• Báo cáo của Công ty kiểm toán độc lập

• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp

• Bảng cân đối kế toán

• Báo cáo của Ban giám đốc doanh nghiệp

• Thuyết minh báo cáo tài chính

• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Ý nghĩa báo cáo tài chính

Trên thị trường chứng khoán, đối với những người theo phương pháp phân tích kỹ thuật, họ luôn sử dụng kết quả của báo cáo tài chính hoặc các tin tức sự kiện để đưa đến các quyết định đầu tư. Bởi chúng có khả năng phản ánh trực tiếp lên giá và khối lượng cổ phiếu. Tuy vậy trong nhiều trường hợp, các tin tức sự kiện được sử dụng không có hiệu quả cho lắm, thậm chí có thể sẽ đánh giá sai giá trị nội tại của một doanh nghiệp. Việc biết đọc cả báo cáo tài chính sẽ giúp cho bạn khắc phục được vấn đề và từ đó đưa ra quyết định đầu tư cổ phiếu chính xác hơn.

Đối với những người theo trường phái phân tích cơ bản thì việc biết đọc báo cáo tài chính là việc rất quan trọng nhằm đánh giá quá trình phát triển, triển vọng và nội tại của doanh nghiệp. Điều này giúp ích rất nhiều cho việc ra quyết định đầu tư.

Đọc báo cáo tài chính ở đâu?

Các doanh nghiệp đều phải nộp báo cáo tài chính đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Theo quy định tại khoản 2 điều 27 Luật chứng khoán 2005, mọi công ty/doanh nghiệp đại chúng đều có nghĩa vụ phải công bố báo cáo tài chính theo định kỳ hàng năm. 

Bạn có thể truy cập hệ thống công bố thông tin báo cáo tài chính của Ủy ban chứng khoán nhà nước để tra cứu và xem báo cáo tài chính của các doanh nghiệp mình muốn.

Cách đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp

Để đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp, bạn có thể thực hiện theo 5 bước như bên dưới:

Bước 1: Tham khảo ý kiến của kiểm toán viên

Đây là phần bạn cần chú ý đầu tiên khi đọc báo cáo tài chính. Các số liệu được ghi trên báo cáo tài chính sẽ không có giá trị nếu như kiểm toán viên không chắc chắn về mức độ trung thực của nó. 

Sẽ có 4 mức độ đánh giá của kiểm toán viên để xác định tính trung thực của một bản báo cáo tài chính, đó là: 

• Từ chối

• Không chấp nhận

• Ngoại từ

• Chấp nhận hoàn toàn

Mức độ tin cậy của một bản báo cáo tài chính sẽ tăng dần tương ứng theo 4 ý kiến trên của kiểm toán viên. Nếu kiểm toán viên đưa ra ý kiến là Chấp nhận hoàn toàn thì có nghĩa rằng báo cáo tài chính này có tính trung thực cao và bạn có thể tin tưởng sử dụng nó cho việc phân tích doanh nghiệp nhằm có cơ sở gia tăng quyết định đầu tư cổ phiếu. Trường hợp báo cáo tài chính có nhiều điểm sai hoặc thiếu sót thì kiểm toán viên sẽ đề nghị công ty này điều chỉnh lại. Trường hợp nếu cuối cùng kiểm toán viên đưa ra ý kiến từ chối thì bạn không nên tin tưởng vào báo cáo tài chính của doanh nghiệp này.

Bước 2: Đọc hiểu Bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán là bảng số liệu quan trọng đầu tiên mà bạn cần quan tâm. Nó có ý nghĩa phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp tại một thời điểm được xác định.

Bảng cân đối kế toán sẽ gồm 2 phần: Nguồn vốn và tài sản. Chúng ta có công thức:

Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu

Trong đó:

Tài sản là những thứ thuộc quyền sở hữu của công ty. Có khả năng tạo ra lợi ích về mặt kinh tế cho công ty đó. Tài sản có 2 loại: tài sản dài hạn và tài sản ngắn hạn. 

• Tài sản dài hạn: Được hiểu là loại tài sản có thời gian sử dụng trên 1 năm. Trong đó khoản mục quan trọng trong tài sản dài hạn đó là tài sản cố định. Tài sản cố định bao gồm: tài sản vô hình và tài sản hữu hình.

• Tài sản ngắn hạn: Đây là loại tài sản có khả năng dễ dàng chuyển đổi sang tiền mặt trong 1 chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp hoặc trong thời gian dưới 1 năm. Tài sản ngắn hạn gồm: tài sản tương đương và tiền, hàng tồn kho và các khoản phải thu. 

• Nợ phải trả: Nợ phải trả là những khoản nằm trong Nguồn vốn. Nó có khả năng phản ánh cho nguồn hình thành lên tài sản doanh nghiệp. Nợ phải trả thể hiện cho nghĩa vụ về tài chính của doanh nghiệp đối với nhà cung cấp, chủ nợ, nhà cung cấp, người lao động, nhà nước,...Nợ phải trả cũng bao gồm nợ dài hạn và nợ ngắn hạn. 

• Vốn chủ sở hữu: Bao gồm lợi nhuận chưa phân phối, vốn góp chủ sở hữu và các loại quỹ như Quỹ đầu tư phát triển,...Khoản mục này thể hiện tổng giá trị tài sản ròng của doanh nghiệp. 

Vì điều đó, để cân bằng bảng cân đối kế toán thì mức chênh lệch giữa Nợ phải trả và tài sản của doanh nghiệp chính là Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp đó.

Bước 3: Các bước đọc Bảng cân đối kế toán:

• Liệt kê những khoản mục lớn có trong phần nguồn vốn và tài sản

• Tính toán tỷ trọng của các khoản mục đã liệt kê ở trên và xác định sự thay đổi của chúng tại thời điểm báo cáo

• Sau cùng, ghi chép lại những khoản mục đang có sự thay đổi lớn hoặc chiếm tỷ trọng lớn về giá trị tại thời điểm báo cáo. Từ đấy, bạn có thể biết được nguồn chủ yếu hình thành nên tài sản của doanh nghiệp, cũng như biết phần lớn tài sản mà doanh nghiệp đang tập trung ở khoản nào. 

Nhằm đảm bảo cho sự cân đối tài chính thì với tài sản dài hạn sẽ cần được tài trợ tương ứng bởi một nguồn vốn dài hạn. Trường hợp mà việc này không được đảm bảo thì công ty sẽ gặp phải áp lực lớn, cũng như rủi ro về khả năng thanh toán khoản nợ.

Trong đầu tư cổ phiếu, bạn cần nhận biết được những rủi ro này. Bằng cách quan sát xu hướng biến động của vốn lưu động thuần theo công thức sau:

Vốn lưu động thuần = Tài sản ngắn hạn - Nợ ngắn hạn

Trường hợp vốn lưu động thuần có xu hướng giảm dần hoặc tệ hơn là chuyển sang trạng thái âm lớn. Lúc này, xảy ra sự mất cân đối tài chính đang ngày càng rõ rệt. Điều đó cho thấy doanh nghiệp đã sử dụng khoản nợ ngắn hạn để tài trợ cho khoản tài sản dài hạn.

Bước 4: Đọc hiểu Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Báo cáo kết quả kinh doanh được hiểu là báo cáo tổng kết lại chi phí hoạt động và doanh thu của doanh nghiệp trong kỳ (theo quý hoặc theo năm tài chính). 

Ta có công thức chung như sau:

Lợi nhuận = Doanh thu - Chi phí

Báo cáo kết quả kinh doanh sẽ chia hoạt động của doanh nghiệp thành 3 mảng chính. Theo đó, hoạt động cốt lõi (hay hoạt động kinh doanh chính) , hoạt động tài chính và các hoạt động khác.

Hoạt động cốt lõi bao gồm: Lợi nhuận gộp, doanh thu thuần về bán sản phẩm và dịch vụ, giá vốn hàng bán, chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí bán hàng.

Từ hoạt động kinh doanh cốt lõi, chúng ta có thể tính toán được chỉ số biên lợi nhuận gộp theo công thức là: 

Biên lợi nhuận gộp = Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần về bán dịch vụ và sản phẩm

Từ chỉ số này, bạn sẽ nắm được tỷ suất lợi nhuận thu được từ hoạt động bán dịch vụ và sản phẩm của doanh nghiệp là bao nhiêu? Trường hợp doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh lớn là khi chỉ số về biên lợi nhuận gộp được công ty duy trì ổn định với mức cao trong dài hạn.

Các hoạt động tài chính bao gồm: Chi phí tài chính và doanh thu tài chính. Theo đó, trong chi phí tài chính chúng ta sẽ cần chú ý tới lỗ chênh lệch tỷ giá (nếu có) và chi phí lãi vay. Đây sẽ là 2 khoản để xác định lợi nhuận thuần, ta có công thức như sạu:  

Lợi nhuận thuần = Doanh thu tài chính + Lợi nhuận gộp - chi phí tài chính - chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí bán hàng

Các hoạt động khác: Bao gồm các hoạt động chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu kinh doanh của công ty: Chi phí khác, thu nhập khác và lợi nhuận khác.

Từ những nguồn trên, chúng ta tổng hợp được lợi nhuận trước thuế có công thức là:

Lợi nhuận trước thuế = Lợi nhuận thuần + Lợi nhuận khác

Lấy lợi nhuận trước thuế trừ đi khoản Thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp cho nhà nước, ta sẽ xác định được khoản Lợi nhuận sau thuế là:

Lợi nhuận sau thuế = Lợi nhuận trước thuế - Thuế thu nhập doanh nghiệp

Đây cũng chính là khoản lợi nhuận thuộc quyền sở hữu của công ty và các cổ đông trong đó. 

Các bước đọc Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

• Tách riêng các khoản chi phí và doanh thu của doanh nghiệp.
• Xác định tỷ trọng của từng khoản từng khoản chi phí trong tổng chi phí, doanh thu trong tổng doanh thu. Sau đó xem xét sự thay đổi của chúng so với cùng kỳ. 
• Quan sát và đánh giá những sự thay đổi đó. 

Bước 5: Đọc hiểu Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ sẽ cho bạn biết trong khoảng thời gian nhất định thì công ty tiêu bao nhiêu tiền, cũng như kiếm được bao nhiêu tiền. Đây là bước quan trọng không thể bỏ qua để tránh được rủi ro khi các báo cáo có lợi nhuận tốt đẹp nhưng tính bền vững của những khoản lợi nhuận này chưa chắc đã tốt. 

Cách đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được tạo thành từ 3 phần chính tương ứng với 3 dòng tiền: Dòng tiền từ hoạt động tài chính, dòng tiền từ hoạt động đầu tư và dòng tiền từ hoạt động kinh doanh.

• Dòng tiền từ hoạt động tài chính: Nó liên quan đến hoạt động giảm hoặc tăng vốn chủ sở hữu và hoạt động vay nợ của công ty.
• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: Bao gồm tiền vào và tiền ra liên quan đến các hoạt động mua sắm,đầu tư, thanh lý,... Các tài sản dài hạn và tài sản cố định của công ty đó. 
• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Trong quá trình doanh nghiệp thanh toán cho nhà cung cấp, người lao động, hay khách hàng hoặc các hoạt động trả lãi vay, nộp thuế,... sẽ có phát sinh dòng tiền gọi là dòng tiền từ hoạt động kinh doanh. Đó là lượng tiền mặt do doanh nghiệp tạo ra, không phải tiền từ vay nợ hay hoạt động huy động vốn. 

Trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, dòng tiền vào được thể hiện dưới dạng số dương và kèm các từ “tiền thu từ…” và “...nhận được”. Dòng tiền ra được thể hiện dưới dạng số âm và kèm theo từ “tiền chi để…” và “...đã trả”.

Những điều cần lưu ý khi đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ:

• Tiền và các khoản tương đương tiền vào cuối kỳ có thể sẽ giảm so với kỳ trước. Đây chưa hẳn là dấu hiệu xấu bởi công ty đã thanh toán các khoản vay của mình từ trước đó
• Cần để tâm tới lưu chuyển tiền tệ từ hoạt động kinh doanh. Bởi nó phản ánh cho khả năng tạo ra tiền trong thực tế của một công ty
• Ngoại trừ dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, thì nhóm còn lại có bản chất là tăng ở kỳ hiện tại và giảm ở kỳ tương lai. Hoặc ngược lại.

Ngoài ra, nếu thấy công ty triển khai hoạt động chi trả cổ tức bằng tiền ổn định và đều đặn hàng năm thì có thể đánh giá đây là doanh nghiệp có lợi nhuận và dòng tiền tốt và có tính trung thực cao. 

Bước 6: Đọc hiểu Thuyết minh báo cáo tài chính

Thuyết minh báo cáo tài chính cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về các số liệu đã được trình bày trong báo cáo luân chuyển tiền tệ, báo cáo kết quả kinh doanh và bảng cân đối kế toán, cũng như các thông tin cần thiết khác dựa theo những chuẩn mực kế toán cụ thể. 

Những thông tin thuộc thuyết minh Báo cáo tài chính gồm: 

• Đơn vị tiền tệ và kỳ kế toán được sử dụng trong kế toán
• Các chính sách kế toán được áp dụng
• Chế độ kế toán và chuẩn mực kế toán
• Các đặc điểm trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
• Những thông tin bổ sung cho các mục trong bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

Cách đọc Thuyết minh báo cáo tài chính:

Thuyết minh báo cáo tài chính có thể chia thành 2 phần: Thuyết minh về các mục có ở trên báo cáo tài chính và tìm hiểu về doanh nghiệp.

Tìm hiểu về doanh nghiệp

Các nội dung cần tìm hiểu đó là: Chuẩn mực và những chính sách kế toán được áp dụng tại công ty, kỳ kế toán, đặc điểm của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Tại đây, chúng ta cần trả lời cho các câu hỏi như: 

• Doanh nghiệp bắt đầu hoạt động từ thời điểm nào? 
• Ngành nghề nào mà doanh nghiệp đang hoạt động? 
• Chuẩn mực kế toán và những chính sách kế toán được áp dụng như thế nào? 

Các câu trả lời cho các câu hỏi trên đều được trình bày tại phần đầu của bản thuyết minh báo cáo tài chính.

Thuyết minh về các khoản mục trên báo cáo tài chính

Bạn sẽ thuyết minh những khoản mục đã ghi chép lại ở các bước trên để tìm ra lý do có sự thay đổi lớn của các khoản mục đó giữa các kỳ. Có thể kết hợp bước này khi đang đọc báo cáo kết quả kinh doanh và bảng cân đối kế toán. 

Kết luận

Báo cáo tài chính là tài liệu phản ánh trung thực nhất về tình hình hiện tại và tiềm năng phát triển của một doanh nghiệp trong tương lai. Đây cũng là những thông tin chìm mà báo chí ít nhắc đến. Tuy vậy, khi quyết định tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán, bạn sẽ có thể coi đây là kim chỉ nam cho những quyết định đầu tư của mình. Và nếu bạn đang cần vay tiền để đâu tư thì hãy click ngay vào nút sau đây nhé.

Trên đây là những thông tin về báo cáo tài chính, cũng như cách đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp hiệu quả nhất mà bạn có thể áp dụng.