Hợp Đồng Kỳ Hạn (Forward Contract) Là Gì? 8 Đặc Điểm Và Rủi Ro Đi Kèm

Hợp đồng kỳ hạn là một thuật ngữ quan trọng trong lĩnh vực tài chính và giao dịch hàng hóa. Nó đề cập đến một loại hợp đồng mua bán được thiết lập giữa hai bên, đặt ra điều kiện cụ thể về mặt hàng hoá, giá cả và thời gian giao hàng trong tương lai.

Hợp đồng kỳ hạn cho phép các bên cam kết mua và bán hàng hoá tại một mức giá cố định và thời điểm xác định trước, mang lại sự ổn định và dự đoán cho các thị trường tài chính và hàng hoá. Trong đoạn tiếp theo, chúng ta sẽ khám phá thêm về cách thức hoạt động và các đặc điểm đáng chú ý của hợp đồng kỳ hạn.

Hợp đồng kỳ hạn là gì?

Hợp đồng kỳ hạn (forward contract) là một loại hợp đồng tài chính phái sinh, trong đó hai bên thỏa thuận mua hoặc bán một tài sản (như hàng hóa, chứng khoán, ngoại tệ) vào một thời điểm tương lai cụ thể với một giá trị đã được định trước. Trong hợp đồng này, giá mua hoặc bán tài sản, được gọi là giá kỳ hạn (forward price), được thỏa thuận từ trước và không thay đổi trong quá trình thực hiện hợp đồng.

🔸 Hợp đồng kỳ hạn khác với hợp đồng giao ngay (spot contract), trong đó tài sản được giao ngay lập tức sau khi hợp đồng được ký kết. Thay vào đó, hợp đồng kỳ hạn có thời gian giao nhận tài sản xa hơn, thường là từ vài ngày đến vài tháng sau khi hợp đồng được ký.

🔸 Một trong những mục đích chính của hợp đồng kỳ hạn là để bảo vệ người tham gia trước biến động giá cả.

• Ví dụ, một doanh nghiệp có thể sử dụng hợp đồng kỳ hạn để đảm bảo giá cả ổn định cho nguyên liệu cần thiết trong quá trình sản xuất. Ngược lại, nhà đầu tư cũng có thể sử dụng hợp đồng kỳ hạn để đầu cơ giá cả, tức là kiếm lợi nhuận từ biến động giá cả của tài sản.

🔸 Trong quá trình thực hiện hợp đồng kỳ hạn, hai bên không thể hủy bỏ hợp đồng trước thời điểm giao dịch. Thông thường, việc thanh toán tại thời điểm giao dịch sẽ được thực hiện dựa trên sự chênh lệch giữa giá kỳ hạn và giá thị trường thực tế tại thời điểm đó.

Các loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến hiện nay

Hiện nay, có một số loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến mà các bên tham gia giao dịch thường lựa chọn. Dưới đây là danh sách các loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến:

• Hợp đồng kỳ hạn cổ phiếu (equity forward contract): Đây là loại hợp đồng kỳ hạn có tài sản cơ sở là cổ phiếu. Người mua và người bán cam kết mua bán cổ phiếu với một giá trị và thời điểm xác định trong tương lai.

• Hợp đồng kỳ hạn trái phiếu (forward contract on bond): Loại hợp đồng này có tài sản cơ sở là trái phiếu. Người mua và người bán đồng ý mua bán trái phiếu với giá trị và thời điểm nhất định sau này.

• Hợp đồng kỳ hạn hàng hóa (commodity forward): Đây là loại hợp đồng có tài sản cơ sở là các loại hàng hóa thực như lúa, gạo, lúa mỳ, cà phê, dầu thô và nhiều loại khác. Hợp đồng này cho phép người mua và người bán thỏa thuận mua bán hàng hóa với giá và thời điểm xác định trong tương lai.

• Hợp đồng giao dịch tiền tệ kỳ hạn (currency forward contract): Loại hợp đồng này liên quan đến mua bán ngoại tệ. Hai bên cam kết mua hoặc bán một lượng ngoại tệ với tỷ giá xác định và thời điểm nhất định trong tương lai.

• Hợp đồng lãi suất kỳ hạn (forward rate agreement - FRA): Hợp đồng này đồng ý về lãi suất sẽ trả vào một ngày thanh toán trong tương lai. Thông qua hợp đồng này, hai bên có thể bảo vệ mình khỏi rủi ro biến động lãi suất.

• Hợp đồng kỳ hạn không giao dịch (non-deliverable forward - NDF): Loại hợp đồng này được thực hiện thông qua thỏa thuận giao dịch tiền mặt thay vì giao nhận tài sản gốc. NDF thường được sử dụng trong việc giao dịch ngoại tệ của các quốc gia có hệ thống tài chính không ổn định.

Trên thực tế, tại Việt Nam, hợp đồng kỳ hạn ngoại hối là loại phổ biến nhất. Các đối tượng tham gia bao gồm các ngân hàng thương mại, công ty xuất nhập khẩu và tổ chức đầu tư tài chính, nhằm phòng ngừa rủi ro về tỷ giá.

Các yếu tố của một hợp đồng kỳ hạn

Một hợp đồng kỳ hạn bao gồm các yếu tố sau:

• Các tài sản cơ sở để mua bán: Hợp đồng kỳ hạn có thể liên quan đến các tài sản nhất định, bao gồm tài sản có thực như lúa mì, gạo, dầu, cao su, cà phê và tài sản tài chính như trái phiếu, cổ phiếu và tiền tệ.

• Các bên tham gia trong hợp đồng:
  a) Người mua - Long position: Đây là bên tham gia hợp đồng đồng ý mua tài sản nhất định vào một thời điểm trong tương lai với giá đã thỏa thuận trước đó.
  b) Người bán - Short position: Đây là bên tham gia hợp đồng đồng ý bán tài sản nhất định vào một thời điểm trong tương lai với giá đã thỏa thuận trước đó.

• Thời điểm xác định trong tương lai: Đây là thời điểm hợp đồng kết thúc và thanh toán được thực hiện. Thời gian từ ngày ký kết hợp đồng đến ngày đáo hạn được gọi là kỳ hạn của hợp đồng.

• Giá kỳ hạn hay giá xác định thanh toán: Đây là mức giá được áp dụng cho tài sản cơ sở trong tương lai, nhưng lại được xác định tại thời điểm hiện tại. Thông thường, giá này được định rõ dựa trên cơ sở giá giao ngay và lãi suất thị trường.

Tóm lại, hợp đồng kỳ hạn bao gồm tài sản cơ sở để mua bán, người mua và người bán, thời điểm xác định trong tương lai và giá kỳ hạn được xác định trước.

Đặc điểm của hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn có những đặc điểm đáng chú ý như sau:

1. Thời điểm giao dịch: Khi ký kết hợp đồng, hai bên không thực hiện thanh toán tiền hay trao đổi tài sản cơ sở ngay lập tức, mà các hoạt động này sẽ được thực hiện vào ngày đáo hạn.

2. Thực hiện theo thỏa thuận: Đến ngày đáo hạn, cả hai bên đều phải tuân thủ những điều khoản đã thỏa thuận trong hợp đồng.

3. Không qua trung gian và không phải trả phí: Hợp đồng kỳ hạn được thỏa thuận và ký kết trực tiếp giữa hai bên mà không thông qua trung gian nào, và không có yêu cầu trả bất kỳ khoản phí nào.

4. Tài sản cơ sở: Tài sản cơ sở trong hợp đồng kỳ hạn có thể là bất kỳ loại tài sản nào, không cần phải chuẩn hóa về khối lượng, chất lượng hay giá trị. Điều này khác biệt so với hợp đồng tương lai.

5. Giao dịch OTC: Hợp đồng kỳ hạn không được niêm yết và giao dịch trên thị trường tập trung như hợp đồng tương lai, mà chỉ được giao dịch trên thị trường OTC (ngoại vi).

6. Đóng vị thế: Người tham gia hợp đồng kỳ hạn có thể đóng vị thế bằng cách mở một vị thế ngược đối với một hợp đồng kỳ hạn tương tự.

7. Không áp dụng ký quỹ: Trong hợp đồng kỳ hạn, không yêu cầu người tham gia đặt ký quỹ (margin) như trong hợp đồng tương lai.

8. Tính thanh khoản thấp và rủi ro cao: Hợp đồng kỳ hạn có tính thanh khoản thấp hơn, điều này đồng nghĩa với việc khó khăn hơn trong việc mua bán và chuyển nhượng. Do đó, nó mang theo rủi ro cao hơn so với hợp đồng tương lai.

Tóm lại, hợp đồng kỳ hạn là một dạng hợp đồng không yêu cầu thanh toán và trao đổi tài sản ngay lập tức, mà sẽ được thực hiện vào ngày đáo hạn.

Ý nghĩa và rủi ro của hợp đồng kỳ hạn.

Hợp đồng kỳ hạn có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro và ổn định chi phí cho các bên tham gia. Dưới đây là ý nghĩa và rủi ro của hợp đồng kỳ hạn:

Ý nghĩa của hợp đồng kỳ hạn:

• Phòng ngừa rủi ro giá cả: Hợp đồng kỳ hạn giúp giảm thiểu tác động của biến động giá cả hàng hóa, tài sản tài chính hay lãi suất. Doanh nghiệp có thể sử dụng hợp đồng kỳ hạn để cố định chi phí nguyên vật liệu và tránh rủi ro từ sự tăng giá không lường trước.

• Phòng ngừa rủi ro tỷ giá: Các tổ chức như ngân hàng thương mại, công ty đa quốc gia, nhà đầu tư tài chính, công ty xuất nhập khẩu thường phải đối mặt với rủi ro từ biến động tỷ giá hối đoái. Hợp đồng kỳ hạn là công cụ hữu ích để giảm thiểu rủi ro này và đảm bảo ổn định tài chính.

Rủi ro của hợp đồng kỳ hạn:

• Rủi ro thanh khoản: Thị trường hợp đồng kỳ hạn không phát triển như thị trường hợp đồng tương lai, đặc biệt là ở Việt Nam. Tính thanh khoản thấp khiến việc chuyển nhượng hoặc đóng hợp đồng bằng một vị thế đối lập trở nên khó khăn. Rủi ro này có thể làm tăng khả năng mắc kẹt trong hợp đồng hoặc khó khăn khi muốn thoát ra khỏi hợp đồng kỳ hạn.

• Rủi ro thanh toán: Hợp đồng kỳ hạn thường không yêu cầu khoản tiền ký quỹ giữa các bên và không có sự tham gia của bên trung gian để thực hiện thanh toán và bù trừ lời lỗ. Thanh toán chỉ được tiến hành khi hợp đồng đáo hạn. Do đó, rủi ro thanh toán trong hợp đồng kỳ hạn là cao hơn so với hợp đồng tương lai, nơi mà rủi ro này có thể được giảm thiểu thông qua cơ chế thanh toán và bù trừ trung gian.

Tuy nhiên, hợp đồng kỳ hạn cũng mang theo rủi ro, bao gồm rủi ro thanh khoản và rủi ro thanh toán. Rủi ro thanh khoản xuất phát từ tính thanh khoản thấp của thị trường hợp đồng kỳ hạn, gây khó khăn trong việc chuyển nhượng hoặc đóng hợp đồng. Rủi ro thanh toán liên quan đến việc không có khoản tiền ký quỹ giữa các bên và thiếu sự tham gia của bên trung gian trong quá trình thanh toán và bù trừ lỗ lãi. Điều này có thể tạo ra sự không an toàn tài chính và làm tăng rủi ro thanh toán cho các bên tham gia.

Do đó, trong khi hợp đồng kỳ hạn mang lại lợi ích về phòng ngừa rủi ro và ổn định chi phí, các bên cần cân nhắc và đánh giá kỹ càng các rủi ro liên quan đến thanh khoản và thanh toán trước khi tham gia vào hợp đồng kỳ hạn.

Hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai khác biệt thế nào?

Sự khác biệt giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai có thể được xác định dựa trên các đặc điểm sau:

• Tính chất: Hợp đồng tương lai có một sở giao dịch đứng ra làm trung gian trong việc trao đổi hợp đồng trên thị trường, đây là sự khác biệt quan trọng nhất. Sở giao dịch hợp đồng tương lai cho phép các nhà giao dịch vô danh mua và bán hợp đồng tương lai mà không cần xác định đối tác cụ thể trong một hợp đồng riêng biệt. Ngoài ra, sở giao dịch cũng tạo ra tính thanh khoản cao cho thị trường hợp đồng tương lai, giúp các bên tham gia thực hiện nghĩa vụ của mình một cách hiệu quả hơn so với khi tham gia hợp đồng kỳ hạn.

• Tính tiêu chuẩn hóa hợp đồng: Các hợp đồng tương lai được tiêu chuẩn hóa, trong khi hợp đồng kỳ hạn có thể được lập cho bất kỳ loại hàng hoá nào, với bất kỳ số lượng và chất lượng nào, và thời hạn thanh toán do hai bên thỏa thuận. Hợp đồng tương lai được niêm yết trên các sở giao dịch và áp dụng cho một số mặt hàng cụ thể, đáp ứng các yêu cầu tối thiểu về chất lượng và có thời điểm giao hàng xác định.

• Rủi ro trong thanh toán: Sử dụng các hợp đồng tương lai được niêm yết trên sở giao dịch giúp kiểm soát rủi ro thanh toán. Trong giao dịch hợp đồng tương lai, bên mua và bên bán không biết ai là đối tác của mình. Trung tâm thanh toán bù trừ thực hiện chức năng trung gian thanh toán cho tất cả các giao dịch. Trong khi đó, trong hợp đồng kỳ hạn, các khoản lỗ và lãi được thanh toán sau khi hợp đồng đáo hạn. Thay đổi giá trị của các bên tham gia trong hợp đồng tương lai (thông qua tài khoản) được điều chỉnh hàng ngày dựa trên giá trị thị trường. Hơn nữa, hợp đồng tương lai yêu cầu ký quỹ nhất định để đảm bảo rủi ro thanh toán. Tổ hợp giữa thanh toán hàng ngày và yêu cầu ký quỹ giúp giảm thiểu rủi ro trong thanh toán của hợp đồng tương lai.

• Tính thanh khoản: Do có sự tham gia của trung tâm thanh toán bù trừ, tính thanh khoản của hợp đồng tương lai cao hơn đáng kể so với hợp đồng kỳ hạn. Sở giao dịch hợp đồng tương lai tạo ra một môi trường mua bán linh hoạt và đáng tin cậy, giúp các nhà giao dịch dễ dàng mua và bán hợp đồng tương lai trên thị trường.

Tóm lại, sự khác biệt giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai nằm ở tính chất, tiêu chuẩn hóa, rủi ro trong thanh toán và tính thanh khoản. Hợp đồng tương lai có sở giao dịch làm trung gian, tiêu chuẩn hóa và có tính thanh khoản cao, trong khi hợp đồng kỳ hạn không có sở giao dịch làm trung gian, không được tiêu chuẩn hóa, rủi ro thanh toán được xử lý sau khi hợp đồng đáo hạn, và tính thanh khoản thấp hơn.